Ana Sastre, a muller que sorría e reproducía virxes medievais

 

Xeou. Hoxe a mañá veu fría porque onte morreu en Sada Ana Sastre Soriano.

Ana Sastre nacera en Navas del Marqués (Ávila) pero elixiu Galicia para vivir e para morrer.

Unha doenza, que ela levou durante anos co mellor dos ánimos, apartouna da docencia e deulle todo o tempo do mundo para dedicarse a unha cousa para a que tiña grandes dotes: a creación artística en pasta de papel.

Das mans de Ana teñen saído cabezudos, títeres, disfraces e… moitas virxes románicas. Todos no Sorriso de Daniel estabamos ben avisados de que alá onde atopásemos unha virxe medieval había que avisar a Ana porque en canto ela puidese iría vela, medila e reproducila fielmente.

Con esas Nosas Señoras de pasta de papel que Ana modelaba e pintaba con moitísima delicadeza téñense feito exposicións en moitos lugares de Galicia e, xente nunca antes atraída polo románico, achegábase a el a través desas reproducións, boas coma o pan e coma Ana.

Son moitas as lembranzas que de Ana Sastre quedan en nós. Seguramente unha que sexa imborrable é a do día que levou a súa Virxe de Pesqueiras a esta parroquia chantadina. A imaxe orixinal da Nosa Señora de Pesqueiras desaparecera en moi estrañas circunstancias a finais do pasado século XX. Queimárase a capela na que se custodiaba e entre as cinzas nunca aparecera a suxección metálica que a virxe tiña incorporada para termar da coroa.

Ana Sastre, aliada nesta empresa con Xosé Lois García, coa mestría de sempre e máis amor que nunca modelou en pasta de papel unha nova imaxe.

Estaba a igrexa chea de xente agardando polo regreso de Nosa Señora de Pesqueiras. Descorreuse o pano e un suspiro emocionado percorreu as gorxas da veciñanza. A xente ergueuse dos bancos e ordenadamente foron presentarlle os seus respectos á nova imaxe. De volta, dúas veciñas, ao noso carón, dixeron en voz baixa:

-Que vai ser que a fixo ela, esta é a nosa!

-Muller, claro, quen sabe onde a tiñan e agora por vergonza din que a fixeron de volta. Ben se ve que é a nosa.

Unha das paixóns de Ana foi o teatro. A outra o románico. Foi socia d´O Sorriso de Daniel case dende os primeiros pasos da asociación. Era un feliz e ilusionado sorriso entre os sorrisos. Así a lembraremos sempre e cada vez que atopemos unha virxe medieval nos nosos andares pola Galicia Románica o sorriso de Ana aparecerá entre nós. 

O pasado 24 de maio dicíanos por whatsapp “Boto de menos as xeiras”. 

Xa non houbo máis xeiras do Sorriso de Daniel trala irrupción da pandemia. Pero haberáas e José Luís, o seu compañeiro, Sara e Pablo, os seus fillos e Aldán e Zoe, os seus netos, poden estar ben seguros de que o sorriso de Ana non se apagará entre nós.

Un calendario que é un sorriso para a Costa Morte

Xa está aquí o calendario da Costa da Morte! Xa chegou!
Coma sempre coas magníficas fotos de Sole Felloza son o mellor dun almanaque que é xa unha tradición.

Algunhas delas con ese granito rosa que parece vir directamente do Monte Pindo e que non deixará nunca de ser sagrado.
Crismóns que son as sagradas escrituras feitas pedra viva. O Alfa e o Omega da vida.

Non faltan coma sempre as portas, as xanelas, a fauna dos seus capiteis ou canzorros.

Hai ceas nas que faltan moitos convidados, figuras con estraños sombreiros, portas que miran cara o fin do mundo, igrexas que case mollan os pés no mar máis bravo.

E coma sempre o santoral máis galego, as lúas, os nomes de todos os lugares da parroquia.

E todo isto mentres as obras avanzaban en Moraime. A grande igrexa deste territorio.

E de agasallo, a maiores, tamén reproducimos a acta notarial na que o Cura de Moraime deixa constancia de como Carmen Polo levou as pías bautismais para o Pazo de Meirás.

Se o queredes recibir na vosa casa tendes que dar os seguintes pasos:
1. Ingresar os cartos na conta ES79 2080 5221 2330 4000 5241.
2. Enviar un correo a almanaque.romanico.sorriso@gmail.com no que figure:
a) copia do ingreso.
b) Nome, enderezo e teléfono de contacto do destinatario

Prezo: 12 Euros un calendario e 6 euros máis por cada calendario a maiores que pidades en cada envío.

#QueSeVexaOPatrimonio
#VivaORománicoDaCostaDaMorte

E se preferides mercalo directamente coma sempre podedes mercalo en:
Santiago de Compostela no Quiosco Ártico da Rúa do Vilar, na xabronería Maravalla da Rúa das Orfas
Vigo  en  "Versus" Librería, na rúa Venezuela, 80, Libraría "Cartabón", na rúa Urzaiz, 125, Librería "Libro's", na rúa San Salvador, 2
e nos vindeiros días iremos dicindo novos puntos de venda.

Albeos precisa paixón románica!

Hai anos fixemos unha visita ao Mosteiro de Albeos (Crecente) que nos deixou o corazón en anacos.
Escribimos no 2012 á Dirección Xeral de Patrimonio solicitando a súa intervención e sobre Albeos nada se fixo que mellorase a súa situación. Cada día que pasa máis abandono e peor situación dos restos dun mosteiro que tanto significa para Galicia.
Voltamos este verán, xa non de xeira senón co ánimo de traballar. E iniciamos negociacións. Os propietarios que residen fóra de Galicia deron autorización para facer unha pequena intervención de limpeza porque a propiedade pode ser privada (prácticamente todo o románico o é) pero a historia é de todos e a pegada que del quede é cousa de todos e todas.

Nunca tiraremos da nosa retina a imaxe do seu tímpano chamando por nós

Hoxe todo isto está convertido nun verdadeiro vertedoiro incontrolado e iso querémolo frear porque nos doe moito ver o Mosteiro de Albeos nesta situación. 

Foi por iso que con data 12 de agosto de 2019 rexistramos unha carta dirixida á Dirección Xeral de Patrimonio informando da limpeza e outra ao concello de Crecente pedindo a súa colaboración para colocar un contedor de obra para a recollida do refugallo que de alí se extraia. 

Obviamente comprometíamonos a non mover terra -para non afectar ningunha posible actuación arqueolóxica posterior- e a non retirar dos muros pedras nin vexetación que puidese afectar á súa estabilidade.

Estamos agardando contestación a esas cartas, aínda que telefonicamente xa tivemos contacto co Sr Alcalde de Crecente. 

A nosa previsión é traballar en Albeos o sábado 28 de setembro todo o día (de 10.30h a 14h e de 16h a 19h) e o domingo 29 pola mañá (de 10.30h a 14h).

Se queres acompañarnos, garda ese fin de semana e envia un correo co asunto ALBEOS a osorrisodedaniel@gmail.com cos teus datos e confirmando se vas estar os dous días ou un deles.

  

Ante a sentencia das pezas do Pórtico da Gloria

COMUNICADO DO SORRISO DE DANIEL POLA SENTENCIA DAS ESTATUAS DO PÓRTICO DA GLORIA EN PODER DA FAMILIA FRANCO

Na tarde do 8 de febreiro os medios de comunicación deron a coñecer a sentencia pola que unha xuíza dun tribunal de primeira instancia de Madrid decidía que as estatuas que todos pensabamos que formaban parte do Pórtico da Gloria eran en realidade propiedade lexítima da familia Franco.

Nós de leis non entendemos nada e de xulgados menos. Somos como aqueles paisanos debuxados por Castelao que se alegran porque van de consulta á vila e por sorte a consulta é de médico, non de avogado.

A Asociación O Sorriso de Daniel no ano 2012 dirixiu un burofax á defunta Carmen Franco Polo pedíndolle que entregase as estatuas no Museo da Catedral de Santiago de Compostela. Fixémolo sen cuestionar a titularidade das mesmas, apelando á maior gloria do Museo Catedralicio.  Pensamos nós que, por norma xeral, nin os fillos nin os netos deben ser acusados dos actos cometidos polos seus proxenitores –aínda que sexan fillos ou netos dun ditador- e se naquel momento a Sra Franco tivese entregado as estatuas no museo da Catedral de Santiago tería demostrado, ao noso ver, grandeza e dignidade no seu facer. Non fixo tal. O noso berro era daquela e segue a ser agora: Polo reagrupamento do Patrimonio Mateano!

Non tivemos a sentencia na man, pero de ser certo o que transmiten os medios (e isto é importante subliñalo), vemos motivos para alegrarnos polo contido da sentencia e imos pasar a detallar cales son estes motivos para que se entendan debidamente as nosas palabras.
1. A xuíza Dona Adelaida Aranguren recoñece en sentencia xudicial o valor da tradición oral fronte á documentación escrita. Hai xente que se abraia e non entende como unha xuíza pode infravalorar os documentos de compravenda ante notario que presentou o Concello de Santiago e darlle moito máis valor ao feito de que unha “tradición oral familiar” da familia Franco situaba a adquisición das pezas nunha compra que lle fixeron a un particular da que non conservan ningunha documentación.

Alégrense as asociacións de contadores de historias e as asociacións de antropoloxía! Por fin unha sentencia xudicial recoñece a grande importancia da tradición oral. Cremos que esta sentencia é un fallo sen precedentes, a primeira entre outras que virán en diante a recoñecer o valor da tradición oral como patrimonio inmaterial da humanidade. Ninguén se atrevera a tanto nunca. O soño da UNESCO cumprido a través desta sentencia.

2. Din os medios de comunicación que a xuíza Dona Adelaida Aranguren disque chega a cuestionar que fosen de dominio público no tempo en que estiveron en posesión do Concello de Santiago e que as estatuas formaran parte do Pórtico da Gloria. Isto que podería parecer un asunto menor, para uns namorados do románico coma nós é de vital importancia. Ata agora todos os investigadores que estudaran as pezas as consideraban indiscutiblemente obra do taller e do xenio de Mateo. O que agora a xuíza Aranguren nos vén descubrir é que en  Galicia traballaron simultáneamente dous grandísimos talleres escultóricos: o de Mateo e outro de nome descoñecido, de cuxa autoría posiblemente proveñan estas pezas. Trátase dun novo Mestre de escultura medieval de tal calidade e envergadura que mesmo chegou a ser confundido co Mestre Mateo polos meirandes estudosos do románico dende hai un século para aquí. Que sorte temos os galegos de contar con dúas figuras tan principais. Definitivamente somos uns privilexiados.

Podemos afirmar sen medo a equivocarnos que ninguén antes tiña feito un aporte destas características ao coñecemento e estudo dos talleres de escultura románica presentes en Galicia.

E estes aportes fainos a xuíza coa venda nos ollos, como esixe todo acto xudicial, imaxinade que podería pasar sen venda!

3. Que A Sra Aranguren ten as ideas claras non nos cabe dúbida. Cinco días tardou en ditar sentencia. Puido ter chamado á parte demandante e dicirlle “pero vostedes van vir de Santiago a Madrid para isto? Non veñan oh, non fai falta para tan pouca cousa. Xa lle mando eu a sentencia polo coche de línea”. E aínda hai xente que di que a xustiza é lenta!  Non digades que non é cousa de alegrarse.

É por todo isto que pedimos a Medalla de Ouro de Galicia para a Sra Maxistrada e agardamos que o Consello da Cultura Galega, a Real Academia de Belas Artes e as tres universidades galegas nos apoien na nosa petición ante o goberno da Xunta.

E se alguén nos pregunta se respectamos e acatamos a sentencia a resposta é rotunda:

Si. Pero mesmo así agardamos que o Concello de Santiago de Compostela a recurra porque deste xeito podería a sala do Provincial ampliar esas descubertas con outras novas preguntas que nos asaltan:

a)      Para qué outro edificio (diferente da Catedral) se executaron as devanditas estatuas?

b)      Conservaranse noutras coleccións privadas obras do mesmo mestre?

c)       Por que a tradición oral que sitúa as pezas na escalinata de Raxoi non ten valor e sen embargo a tradición oral que sitúa a adquisición das pezas nunha compra-venda da que non quedaron papeis  si é válida?

Oxalá decida o concello de Santiago de Compostela recurrir para ver se se completan estas investigacións e dan resposta a estas preguntas que asaltan á comunidade científica internacional.

Quédanos o mal sabor de boca de ter escoitado ao avogado da familia Franco dicir en sede xudicial que de se demostraren os feitos estarían prescritos. A ninguén nos gustaría que isto se dixese de nós nunha sala dun xulgado.  Non prescribe o que non se fai. 

Tende coidado aí fóra, porque xa sabedes…

Se un xuízo queres gañar, hai que ter razón, saber dicila e que cha queiran dar.

Abraham e Isaac, sempre nos nosos corazóns!

Crónica da Xeira polo románico esquecido da Ribeira Sacra

Crónica dunha Xeira do Románico Esquecido que reivindica cousas mínimas, ou non?

O domingo 20 de xaneiro, case 100 persoas, vidas desde todo o país, visitamos parte deste Románico Esquecido da Ribeira Sacra que desde O Sorriso de Daniel reivindicamos nas máis de 60 alegacións presentadas ao expediente de incoación de BIC, como parte do proceso da solicitude ante a UNESCO de Declaración de Patrimonio da Humanidade. Non está na nosa opinión consideralas cousas mínimas.

A cita tivo lugar ás 11.00 nunha das igrexas máis fermosas da Ribeira Sacra: San Xillao de Lobios. Nunca estaremos o suficientemente agradecidos ás persoas custodias das chaves, pola xenerosidade en entregaren o seu tempo a quen arela gozar  do noso patrimonio. Porque pedir publicar un horario de visitas dos nosos BIC, non é cousa mínima.

Coa xente xa sentada e enchendo a nave da igrexa explicamos o motivo desta Xeira: Reivindicar as máis de 50 igrexas románicas que quedan fóra da protección BIC da Ribeira Sacra e por tanto, a desoír o que o patrimonio, a cultura popular e a espiritualidade teñen que dicir na construción da identidade  da zona.

Carola Casal, que se encargou da visita comentada, aprendeunos non só a morfoloxía e o sentido estético deste románico, senón tamén o patrimonio inmaterial que encerran, a literatura oral, os relatos adheridos á toponimia, ás adscricións, ás pinturas e aos capiteis.

O traballo dos canteiros no interior fíxonos sorrir e moito.

No exterior, nin a choiva nin o frío desalentaron a seguir admirando o traballo de cantería das portadas.

Dende aquí facemos un chamamento para recupar o vello proxecto de trasladar o cemiterio a un enclave mellor. No Sorriso somos moi partidarios dos camposantos que envolven a igrexa porque obedece á nosa tradición como pobo. A parroquia dos mortos moi perto da parroquia dos vivos. Pero desgrazadamente o cambio de sepulturas no chan aos modernos panteóns fixeron estragos en igrexas como San Xillao de Lobios onde é tan sumamente invasivo que é imposible ver completa a igrexa. Cónstanos que os veciños teñen mercada unha parcela para tal traslado e que este non se completou no seu día porque o desastre do Prestige fixo mudar partidas económicas destinadas a este fin. Non viría mal apoialos un pouco. Non imos poñer fotos especialmente ferintes por respecto aos que alí están enterrados e ás súas familias pero as construcións son un atentando ao patrimonio. 

Marchamos para San Vicenzo de Pinol. Antes de entrar, démoslle unha sorpresa a Soledad Felloza, un agasallo que amosa a nosa débeda para con ela e o seu bo facer, indispensables para poder sacar á luz os nosos almanaques. Cando no ano 2010 lle pedimos que fotografase o románico da Ulloa non podíamos imaxinar que esta relación fose tan a maiores. Soledad Felloza, deberías ter dereito á nacionalidade só polos anos que levamos casados! 

E claro... había que facer unha foto de grupo co Premio da Cultura Galega 2018 que para iso o debeu facer o escultor Acisclo Novo e para iso o fumos recoller o venres antes en Monderramo: para que o gocemos como comunidade. 

Este premio é de quen asiste ás xeiras, de quen comparte nas redes o patrimonio románico, de quen limpa a igrexa, de quen recoloca unha tella que se moveu co aire, de quen fai unha obra que non pode agardar máis, que quen participa nos De-Ambulatorios románicos, de quen sabe que hai que volver polo bonito! 

Sobre o templo, entre outras moitas cousas, soubemos como a adscrición da igrexa a San Vicenzo non é casual nunha comarca de coñecida tradición vitícola. A súa cosmogonía susténtase na triloxía culto, cultivo e cultura. É por acaso o termo Sacra da Ribeira, cousa mínima?

Nas paredes, as pinturas agochadas tralas capas de cal parecían acenarnos. San Cristovo co seu báculo de camiñante na man lembrábanos que somos un pobo que camiña e nós diciamos Pés para que vos quero?.

Tras o coñecemento, pedíase un xantar reparador. E hóuboo! reparador para todos menos para o persoal do restaurante que tiveron que bater o zoco para atender a un grupo tan numeroso. Coidado que veñen os do Sorriso!

Trocamos o noso plan de achegarnos ao Cotillón, por culpa desta gripe que fai estragos tamén nas boas persoas colaboradoras, por ir ao Museo de Arte Sacra no Convento das Clarisas de Monforte de Lemos. Outra cousa mínima que tamén quedou fóra da Declaración BIC. Alí estivemos contemplando o magnífico Calvario de San Fiz de Cangas (Pantón)

E así rematamos este domingo de inverno no que desvelamos unha parte deste Románico Esquecido da Ribeira Sacra. Agardamos que nos sigades acompañando nas seguintes.

Vive Románico!

Xeira polo románico esquecido da Ribeira Sacra

Igrexas que chaman por nós. Domingo 20 de xaneiro, corre, corre!

O 31 de decembro no DOG publicouse a declaración BIC da Ribeira Sacra.

Máis de 50 igrexas románicas quedaron excluídas desa declaración.

Imos sobrados!

O Sorriso de Daniel, como acto de desagravio publicou neste ano un calendario.

As fotos de Sole Felloza aloumiñan algunhas desas igrexas dende as súas páxinas.

Convocamos agora unha xeira para visitar algunhas (xa nos gustaría velas todas). 

Porque na Ribeira Sacra, a espiritualidade tece a historia, a paisaxe natural e cultural.

Porque non hai Románico maior nin menor, temos unha cita o domingo 20 de xaneiro.

Programa

11.00 Igrexa de San Xillao de Lobios (Sober), https://goo.gl/maps/nREfq5rMvGm  .

Visita comentada e presentación do calendario.

13.00 Igrexa de San Vicenzo de Pinol https://goo.gl/maps/LwTfSfhYMr62

Visita comentada

14.00 Xantar. Bodegón Ribeira Sacra (Rúa Malvarón, 75, 27400 Monforte de Lemos, Lugo) https://goo.gl/maps/yfU6vyTTSXv

16.30 Ruínas de San Pedro de Cela e, se todo sae ben, algunha outra sorpresa máis que estamos xestinando.

Visita comentada por Carola Casal.

Que tes que facer para te anotar?

Para anotarse, cada asistente (un por persoa) debe completar este formulario de inscrición: https://goo.gl/forms/OIgV5x7TV3Wmh4Ru1

Pagaranse 25 € in situ.

O prezo inclúe: xestión de acceso ás igrexas, visita comentada, xantar e un calendario por asistente.

Mapa da xeira: https://drive.google.com/open?id=1cxHNfAWlqihloqZkWqlPnZpkuZxAv86h&usp=sharing

E xa sabedes.... que as prazas voan!

O SORRISO DE DANIEL, PREMIO DA CULTURA GALEGA

Hoxe, 11 de xaneiro de 2019, recollemos en Montederramo o Premio da Cultura Galega.

Velaquí o discurso pronunciado polo noso presidente:

Tal  coma din no seu libro Xurxo Ayán e Manoel Gago, “Os galegos somos herdeiros pola forza do noso patrimonio”.

Hai algún tempo, estabamos a traballar na igrexa de Piñeira en Taboada, cando unha muller que saía co seu gando preguntounos que faciamos.

Unha  vez que dimos as explicacións axeitadas, díxonos:

            -Fan moi ben, hai que volver polo bonito

No ánimo de O Sorriso de Daniel, estivo sempre volver polo bonito, polos restos dunha historia compartida. A historia do románico galego fai falar as pedras e escoitamos o ruxe-ruxe dunha das etapas máis brillantes da nosa historia, da nosa cultura, da nosa lingua, do noso propio ser como pobo.

Galicia, está chea de persoas como a señora de Piñeira que nos fan lembrar que nada se pode facer polo Patrimonio se ignoramos as persoas que viven na súa contorna.

Dende o Sorriso de Daniel cremos, que nin a nosa curta e humilde traxectoria xustifica a concesión deste premio, nin as nosas relacións coa Consellaría son tan boas como para pensar que o premio recibímolo pola nosa proximidade. Hai que ser un xurado algo “punky” -e perdoade a licencia lingüística- para darlle o premio de Patrimonio a unha asociación que traballa tan nas marxes das marxes.

De boa gaña trocariamos o premio pola consecución dalgunha das nosas demandas.

-Que a catalogación do patrimonio se poida consultar na rede.

-Que haxa unhas inspeccións periódicas sobre o Patrimonio que permitan planificar as intervencións.

-Que o DOGA publique anualmente os horarios de visitas dos BIC

e porqué non dicilo,

que o románico da Ribeira Sacra se deixe de ver como adxectivo na candidatura a Patrimonio da Humanidade. Non hai románico maior e menor, hai un único libro  do que non convén esgazar ningunha das súas fermosas páxinas. Os máis de 50 edificios románicos que quedaron fóra desa declaración BIC chaman a berros por nós.

O románico ten que servir como motor de desenvolvemento económico para unha zona moi castigada demograficamente e non podemos nin debemos fiar toda a creación de emprego ao ámbito da  hostelería. Por sorte Galicia conta con profesionais de prestixio e capacidade (arquitectos, historiadores da arte, conservadores, guías, xestores culturais, turísticos e medioambientais...) que poden en verdade crear e dar valor  engadido onde hoxe non o hai.

Estamos certos de que o xurado non buscaba tanto premiar a O Sorriso de Daniel como facer un recoñecemento a eses miles de homes e mulleres, artesáns, labregos e mariñeiros, tamén algúns deles homes e mulleres de igrexa que levan máis de 800 anos coidando do noso románico. Labores de xente anónima e calada que serviron para que o Patrimonio románico transitase case nove séculos e chegase ata nós.  Coidamos que o  premio é para todos estes galegos que  prestaron axuda e deron o seu apoio. Grazas por considerarnos a nós unhas mans acaídas para trasladárllelo.

Ese traballo comunal e anónimo está agora en perigo: o drama demográfico, que está a vivir o noso rural é a principal ameaza para que ese labor continúe, a outra é -e queremos supoñer que é sen pretendelo- a propia política de Patrimonio.

Un día uns veciños de Bemil que vían medrar unha silveira nas pedras da súa igrexa, debatíanse entre o deber de cortala e o medo de que o soubesen os de patrimonio e lles puxesen unha multa.

A sociedade, non debe ver na administración unha man que castiga se non máis ben unha man amiga. Coidamos que aínda estamos a tempo de mudar o noso rumbo, concedámoslles aos galegos e galegas o creto do sentidiño que sempre tiveron. Facilitemos que sexan gardiáns do noso Patrimonio, deámoslles as ferramentas para facelo axeitadamente. Acompañémolos. Levan 800 anos facéndoo e ata aquí chegou o noso románico en pé  para demostrarnos que tan mal non o fixeron. Oxalá algún día alguén poida dicir o mesmo de nós, e das nosas institucións, pero claro a pregunta é... Estamos nós á súa altura? 

Non queremos marchar hoxe sen facer dende aquí un novo chamamento polo reagrupamento do Patrimonio Mateano en Santiago de Compostela. Se a restauración do patrimonio roubado polos nazis foi posible non temos porqué pensar que a xustiza deste país vai ser menos e vai permitir un espolio destas dimensións.

Xa remato e dende hoxe mesmo comprometémonos a traballar para ser merecedores deste premio. 
Moitas Grazas!